etnoaula

Trabalho referente as aulas de oficinas – 10/02

PORTUGUÊS
Observe o texto abaixo e faça o que se pede a seguir.
Arãi ymã-py ma, mitãgwé romogarai ryka’e, peteĩ mbawykya roké Oy gwatsu-py. Ka’agwy-py txeramõi orembouká eí rakykwé-ry, ronoẽ tykwé ombodjeá y rewe a’egwi ome’ẽ ewiwã-upe omboapy awã. Odjapó iraity pytũ omoendy awã. Ewiwã oó pirá-re, mandi’o, kumandá, awati, djety, takwá-reẽ omogaraí awã.
A’egwi oipyy nha’ẽ, omoĩ etsé yy a’e yary aweí, ery ma yy marangatu.
Ko’ẽ djaró katu txeramõi owy mboraí ogweraá awã, peteĩ kunhã’i oipyy nha’ẽ, omoĩ etsé irundy iraity. Wa’e ma txeramõi oporaí ramõ mitãgwé iakã-re omoĩ yy odjapitxy awã, Nhanderu ery etsé omoĩ. Ko’ẽmbá ma ramõ ewiwã oipyy nha’ẽ yy rembé-py ogweraá, ytsyrýwa onho’ẽ awã.

1) Coloque as letras que aparecem no texto de acordo com o alfabeto Português e o número de vezes que ela aparece, conforme a legenda.

Legenda
Nenhuma = 0
De 1 à 4 = #
De 5 à 8 = º
De 9 à 12 = $
Mais de 13 vezes =+

A - a B – b C - c D – d E - e F - f G - g H - h I - i J - j

K - k L – l M - m N – n O - o P - p Q - q R - r S - s T - t

U - u V – v W - w X – x Y - y Z - z

2) Responda

a) Você acha que a escrita do texto é de outra língua, diferente do Português?
R:
b) Que língua é essa?
R:

c) Por quê essa língua usa letras do alfabeto Português? Dê a sua opinião.
R:

ARTES
Observe as frases e suas traduções abaixo.
ko aỹ djaporaí-ta: vamos cantar agora
ombo’eá oporaí-ta: o professor vai cantar
mokõi ombo’eá ombopu-wy ma mba’epu mboaé oipytymõ awã: dois professores vão tocando outros instrumentos para ajudar
mokõi ombo’eá oipytymõ mba’epu rupi, ombopu mbopu-wy ma: dois professores ajudam tocando instrumentos
awá-kwé ombopu mbaraká: os homens tocam mbaraka
pamẽ odjerodjy: todos dançam com reverência
awá-kwé odjeroky kunhã ramĩ e’ỹ: os homens dançam diferente das mulheres
kunhangwé odjeroky awa ramĩ e’ỹ: as mulheres dançam diferente dos homens
oporaiwa tenondé-gwá omboatsá mba`e-mo porã nhandewy: o coordenador musical passa coisas boas para nós
djaporaí nhandewa rupi: cantamos na nossa língua( dialeto)
Mokõi ywyrá-mbaraká: dois violões
Peteĩ angu’a-pu: um tambor(bumbo)
peteĩ ombopu onhõ: um faz solado
Oporaiwa tenondé-gwá ombo´e kunhãgwé odjeroky: o coordenador musical ensina as mulheres a dançar

1) Essas frases dão dicas de alguma manifestação cultural. Responda as perguntas conforme suas observações.

a) O que poderia estar acontecendo nesse momento?
R:

b) Que instrumentos aparecem?
R:

c) Seria menos ou mais de 10 pessoas numa apresentação como esta?
R:

2) Imagine como seria e desenhe uma cena desse momento.

HISTÓRIA
Arãi ymã-py ma, mitangwé romongaraí ryka’e, peteĩ mbawykyá roké Oy gwatsu-py. Ka’agwy-py txeramõi orembouká eí rakykwé-ry, ronoẽ tykwé ombodjeá y rewé a’egwi ome’ẽ ewiwã upe omboapy awã. Odjapó iraity pytũ omoendy awã. Ewiwã oó pirá-re, mandi’o, kumandá, awati, djety, takwá-reẽ omogaraí awã.
A’egwi oipyy nha’ẽ, omoĩ etsé yy a’e yary aweí, ery ma yy marangatu.
Ko’ẽ djaró katu txeramõi owy mboraí ogweraá awã, peteĩ kunhã’i oipyy nha’ẽ, omoĩ etsé irundy iraity. Wa’e ma txeramõi oporaí ramõ mitangwe iakã-re omoĩ yy odjapitxy awã, Nhanderu ery etsé omoĩ. Ko’ẽmba ma ramõ ewiwã oipyy nha’ẽ yy rembé-py ogweraá, ytsyrýwa onho’ẽ awã.

O texto acima é um relato de um ombo’eá (aquele que ensina) para os jovens de sua comunidade.
Ele conta como eram seus costumes antigamente. O ritual para nomear as crianças era feita por um ywyraidjá (espécie de monge), estes se consagravam por um tempo antes do dia da cerimônia e dava as coordenadas que eram respeitadas.
Este ritual que o chamam de mongaraí, também era o momento em que pediam e agradeciam por uma boa colheita.

1) Responda.

a) De onde você acha que são esse povo?
R:

b) Você já viu um costume parecido, onde?
R:

c) Você tem algum tipo de relação com a cultura descrita acima?
R:

d) Você conhece o povo dessa tradição?
R:

FILOSOFIA

Devido a influência de outra cultura, o povo que fala uma língua indígena encontra dificuldade para criar novos termos na sua língua de origem.

Vejamos aqui uma situação simples de conflito.
nhandé raé imbo’e: nossa primeira aula
nhandé raé mbo’e: nossa primeira aula
a’egwi nhambokwá-ta owái-re: depois furamos o outro lado
a’egwi owái-re nhambokwá djiwy-ta: depois furamos do outro lado

1) Qual é o conflito?
R:

2) Podemos dizer que há um conflito de ideias?
R:

3) Como a filosofia poderia ajudar? Dê a sua opinião.
R:

SOCIOLOGIA

Observe algumas frases recolhidas durante uma aula numa aldeia Guarani.

mitangwé ogwapy-djeré: as crianças sentam em circulo
nhamoakỹ y’akwá nhanhopĨ awã: molhamos a porunga para raspar
y’akwá nhanhopĩ-mba ma ramõ...: quando terminarmos de raspar a porunga...
nhambodjegwá-ta tatá rewé: pintaremos com fogo
i’y nhamoĩ awã, nhambokwá y’akwá mokõi-wé: para colocarmos o cabo, fazemos dois furos na porunga
y’akwa’y nhanoẽ ramo, ikwá inyi ma: quando tiramos o cabinho da porunga, já temos um furo.
nhamoĩ aingwé y’akwápy-py ma: ponhamos a semente dentro da porunga
aywu-ta mba’emõ pemỹ: vou falar algo para vocês
txeé aetxá agwãry onhembo’e oikówy, ramõ ma amboaé kwery ndodjapytsakái: eu estou vendo alguém aprendendo, mas outros não estão prestando atenção
arãi-gwa ma ramõ, pamẽ ogweru wa’erã kwatiá ombopará awã: dessa forma, na próxima todos irão trazer cadernos para registrar
pedjapytsaká ke nhanderekó-re: despertem em vocês a nossa cultura
Nhanderu ko a’ỹ emboatsy nhandé pamẽ djiwy: Grande Pai abençoe todos nos nesse momento de outra vez

1) Você consegue deduzir o estão fazendo? Dê sua opinião.
R:

2) Você acha que essas pessoas vivem em sociedade? Por quê?
R:

3) Quem é a pessoa que está desempenhando um papel social?
R:

4) Aparece alguma marca que em a religião também está presente? Mostre essa marca.
R:

GEOGRAFIA

Yramõi rowái: beira mar, do lado do mar
Observe as traduções mais detalhadas.
Yramõi : (literalmente) o patriarca das águas, o mar
rowái : (forma conectiva de towái) a face, o lado
yramõi para os guarani é uma palavra de grande importância geográfica. É o lugar onde acreditam estar a morada de seus antepassados. Em outra termologia paraguatsu, a grande água.
Conforme a cultura, para encontrar a grande água, é preciso caminhar rumo aonde o sol nasce, ao que chamam de nhanderowai (nosso lado), o leste.

Veja como eles definem os pontos cardeais.

Nhandeké (norte)

Nhandekupé (oeste) Nhanderowái (leste)

Nhandeyké (sul)

1- Responda

a) Está correta as direções apontadas em comparação a Rosa dos Ventos?
R:

b) O indígena que mora no interior do Brasil conseguiria encontrar o mar seguinte a rota de nhanderowái?
R:

2- Responda em guarani as perguntas abaixo:

a) Partindo de São Paulo, que rota temos que fazer para chegar numa aldeia no Amazonas?
R:

b) Partindo de São Paulo, que rota teríamos que fazer para chegar no Paraguai?
R:

c) Que lugar do Brasil fica Porto Alegre?

Assunto: